Sự Giao Thoa Lịch Sử giữa Văn Hóa Phật Giáo và Hồi Giáo Trước Triều Đại Mongol

Alexander Berzin-Tịnh Quang chuyển ngữ


Phần II: Đầu Thời Đại Abbasid (750 - Giữa Thế Kỷ thứ 9 CE)

12. Việc Thành Lập Những Vương Quốc Phật Giáo Bởi Người Uighurs (Duy Ngô Nhĩ)

Sự Xâm Chiếm Mông Cổ của Người Kyrgyz

Người Kyrgyz (Kirghiz) ban đầu là một bộ tộc người Mông Cổ từ những vùng rừng núi của Altai và Tuva hiện nay, thuộc về miền nam Siberia, phía bắc của Dzungaria. Một số bộ lạc của họ cũng sống trong những địa hạt phía tây của dãy Tianshan Range đến phía nam Dzungaria. Đế chế Đông Turk đã bao gồm các vùng đất truyền thống của Kyrgyz Altai, và khi người Duy Ngô Nhĩ đã chiếm nó từ đế chế này, rồi người Duy Ngô Nhĩ đã chinh phục và tàn phá chúng vào năm 758. Sau đó, người Kyrgyz và người Duy Ngô Nhĩ vẫn mãi mãi là kẻ thù. Nhiều người Kyrgyz chuyển sang khu vực phía tây Tianshan, nơi họ liên minh với người Qarluqs, Tây Tạng, và Abbasids nhằm chống lại người Duy Ngô Nhĩ và nhà Đường Trung Quốc.

Kể từ hậu bán thế kỷ thứ tám, thương mại Tây Tạng-Arab đã đi qua từ miền tây Tây Tạng băng qua vùng Wakhan Corridor đến phía tây Bactria rồi đến Sogdia. Tuy nhiên, Một tuyến đường thứ hai là băng qua từ vùng đông bắc Tây Tạng, thông qua các sự kiểm soát của Tây Tạng tại Gansu Corridor, đến các khu vực chủ chốt của Turfan và Beshbaliq, nơi tranh chấp của những người Tây Tạng, Duy Ngô Nhĩ và nhà Đường Trung Quốc cho đến khi được ổn định trong lợi thế của người Tây Tạng vào năm 821. Rồi nó tiếp tục chạy ngang qua hướng nam Dzungaria, lên đến phía tây của dãy núi Tianshan Mountains, tới phía bắc của Tây Turkistan, tất cả đều được kiểm soát bởi các lực lượng Qarluqs cho đến những năm 790s, và sau đó là người Duy Ngô Nhĩ, và cuối cùng người Ả Rập-cai trị Sogdia. Những tên cướp Uighur thường xuyên gây tai nạn trên tuyến đường đi qua dãy núi Tianshan Mountains. Người Kyrgyz đóng một vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống những kẻ cướp này và giữ gìn các tuyến đường thương mại được thông thoáng và an toàn.

[View Map Nineteen: Tibetan-Arab Trade Routes.]

Các thương gia Tây Tạng trên tuyến đường này là những Phật tử, bằng chứng được tìm thấy là các thần chú Phật giáo (những âm tiết thiêng liêng) mà họ đã khắc bằng chữ Tây Tạng trên những tảng đá được tìm thấy gần hồ Lake Issyk Kul thuộc phía đông Kyrgyzstan ngày nay. Họ không phải là đối tượng bị đàn áp tôn giáo hoặc hạn chế trong các vùng đất Hồi giáo tại các ga phía tây cuối cùng của con đường Tơ Lụa Trung Á, nếu không họ sẽ gặp nguy hiểm trên cuộc hành trình. Đây là một dấu hiệu khác cho thấy rằng cuộc thánh chiến năm 815 mà đế chế Caliph al-Ma'mun đánh vào liên minh Tây Tạng-Turki Shahi-Qarluq-Oghuz đã bị dẫn dắt bởi mục tiêu chính trị, không phải là mục tiêu ép buộc cải đạo đối với những người được xem là không tin đạo.

Sau hiệp ước hòa bình với người Tây Tạng và nhà Đường Trung Quốc vào năm 821, người Duy Ngô Nhĩ dần dần trở nên suy yếu do bất hòa nội bộ và những khó khăn bị áp đặt bởi mũi nhọn của Tây Tạng trong việc phân chia lãnh thổ của họ ở Mông Cổ và Dzungaria. Năm 840, sau một mùa đông tuyết rơi dày đặc biệt nghiêm trọng đã tàn sát nhiều người Duy Ngô Nhĩ, bấy giờ người Kyrgyz đã lật đổ đế chế Orkhon ở Mông Cổ, Dzungaria, và vùng phía đông của miền bắc của West Turkistan. Người Kyrgyz sau đó cai trị khu vực từ lãnh thổ của họ ở dãy núi Altai Mountains cho đến khi chính họ đã bị dời đổi bởi người Khitans (Kitan) vào năm 924.

Sự Di Cư của Người Duy Ngô Nhĩ vào Turkistan và Gansu Corridor

Với sự tiếp quản của người Kyrgyz đối với đế quốc của họ, đa số người Duy Ngô Nhĩ thuộc bộ tộc Orkhon di cư về phía nam. Hầu hết họ đi đến Turfan (Qocho), Beshbaliq, và Kucha. Những thành phố lớn này dọc theo hoặc tiếp giáp với biên giới phía bắc của lòng chảo Tarim Basin với văn hóa Tocharian, và phần lớn là người Sogdian và dân tộc thiểu số người Hán thì nơi đây là điểm đến tự nhiên của họ.

Người Duy Ngô Nhĩ đã duy trì một sự hiện diện nhỏ tại Turfan sớm nhất là thế kỷ thứ IV CE, và đã cai trị nó một thời gian ngắn giữa những năm 605 và 630s. Họ đã thường xuyên kiểm soát cả nó và Beshbaliq giữa những năm 790s và 821. Lúc bấy giờ họ đã có một hiệp ước hòa bình với những người Tây Tạng hiện đang cầm quyền hai thành phố chính. Hơn nữa, họ đã có một sự hiện diện tại Kucha từ những năm 790s sau khi đã chiếm nó từ nhà Đường Trung Quốc.

Kucha cũng bị tranh chấp bởi lực lượng Qarluqs từ Kashgar và lực lượng Tây Tạng từ Turfan, và không biết thực sự ai đã cai trị vào thời điểm này. Tuy nhiên, ngay cả nếu nó đã được kiểm soát bởi Qarluqs, sau đó vẫn còn các chư hầu danh nghĩa của người Duy Ngô Nhĩ, có lẽ hầu hết những trận chiến liên miên của họ chống lại nhau đến thế kỷ cuối. Người Duy Ngô Nhĩ đã không bị Qarluqs trục xuất và cũng không bị từ chối nhập cảnh. Như vậy, với sự quen thuộc lâu dài với văn hóa đô thị định canh định cư của các quốc gia ốc đảo, nó không phải là khó khăn cho những người tị nạn Duy Ngô Nhĩ để nhập cư ở đây và tạo nên sự chuyển tiếp từ cuộc sống của người du mục.

Có ba nhóm nhỏ hơn thuộc bộ tộc Orkhon Duy Ngô Nhĩ đã không định cư ở các thành phố chính phía Bắc Tarim này. Nhóm lớn nhất trong ba nhóm này di cư đến các thành phố chính của Gansu Corridor mà Tây Tạng đang cai trị. và sau này được biết như là người Yugurs vàng. Một nhóm khác di cư về phía tây từ khu vực miền đông của hướng bắc West Turkistan mà người Duy Ngô Nhĩ kiểm soát và định cư giữa những người Qarluqs tại Chu River Valley ở miền bắc Kyrgyzstan. Nhóm khác nữa thì định cư trong vùng của người Qarluqs tại Kashgar. Và có một nhóm nhỏ đi về phía đông Mãn Châu, đồng hóa một cách nhanh chóng và không thấy được đề cập tiếp tục trong lịch sử.

 [View Map Twenty: Dispersion of the Orkhon Uighurs from Mongolia and Dzungaria.]

Tất cả bốn nhóm người Duy Ngô Nhĩ đã theo Phật giáo sau khi di định cư. Những người ở trên bờ rìa phía bắc của vùng Tarim Basin đã tiếp nhận người Tocharian / Sogdian / Hán từ Turfan và Kucha, những người ở tại Gansu Corridor có sự pha trộn của Trung Quốc / Tây Tạng, những người trong thung lũng Chu valley với phong cách của người West Turkistani và Sogdian, trong khi những người ở Kashgar có hình vẻ của người Kashgari. Ngoại trừ đối với người Yugurs vàng, tất cả các bộ lạc của người Duy Ngô Nhĩ (Uighur) khác cuối cùng đã cải sang đạo Hồi nhiều thế kỷ sau.  Để hiểu rõ hơn sự năng động của việc đổi đạo đối với người Thổ Nhĩ Kỳ, chúng ta một lần nữa hãy nghiên cứu thêm các lý do đối với sự cải đạo của  người Duy Ngô Nhĩ, lúc này từ Ma Ni giáo sang Phật giáo. Chúng ta cần tập trung thảo luận với hai nhóm lớn nhất, người Duy Ngô Nhĩ Qocho (Qoco) và người Yugurs vàng (Yellow Yugurs).

Sự Thân thuộc với Phật Giáo của Người Duy Ngô Nhĩ Trước

Trước khi giới quý tộc Duy Ngô Nhĩ Orkhon cải sang Ma Ni giáo, người Duy Ngô Nhĩ trước đó đã theo Phật giáo khi họ cai trị Turfan trong những năm đầu thế kỷ thứ bảy. Các chiến binh Uighur và thường dân đã duy trì mức kính ngưỡng Phật giáo đặc biệt trong suốt thời gian của Đế chế Uighur Orkhon. Điều này được chứng minh bằng những lời lẽ chống phá Phật giáo của một số người qaghans Uighur sau đó. Tuy nhiên, những tài liệu Ma Ni giáo của người Duy Ngô Nhĩ của thời kỳ này đã chứa đựng các giáo lý mạnh mẽ của Phật giáo do nền tảng hấp thụ của các dịch giả Sogdian. Hơn nữa, chính tầng lớp quý tộc Duy Ngô Nhĩ đã không phải là hoàn toàn là tín đồ của Ma Ni giáo. Nhiều người cũng theo đức tin Kitô giáo Nestorian. Một số người lại theo Phật giáo, bằng chứng là vị hoàng đế Tây Tạng, Tri Relpachen, đã ủy nhiệm cho việc phiên dịch nhiều kinh văn Phật giáo từ tiếng Tây Tạng sang tiếng Uighur ngay sau khi hiệp ước hòa bình năm 821. Tuy nhiên, có những lý do khác hơn sự thân hiểu chắc chắn góp phần đối với sự thay đổi tôn giáo của người Duy Ngô Nhĩ.

Sự Phân Chia của Đế Chế Tây Tạng

Năm 836, bốn năm trước khi người Kyrgyz tiếp quản của lĩnh địa người Orkhon Uighur, Hoàng đế Relpachen của Tây Tạng đã bị ám sát bởi người em trai của mình, Langdarma (gLang-dar-ma, r 836 - 842). Nắm lấy ngai vàng, hoàng đế mới tạo nên một áp nghiêm trọng đối với Phật giáo khắp Tây Tạng. Nó nhằm mục đích chấm dứt sự can thiệp của Hội đồng Tôn giáo trong chính trị và sự hao hụt kinh tế đã được thực hiện bởi chính sách của vua Tri Relpachen đối với việc ban hành đạo luật ủng hộ quy mô hơn bao giờ hết với các tu viện. Vua Langdarma đóng cửa tất cả các tu viện và buộc các nhà sư cởi bỏ quần áo. Tuy nhiên, Ông ta đã không tàn phá các cơ sở này hoặc các thư viện của họ. Mặc dù không được bước vào văn học kinh điển, Phật giáo vẫn tiếp tục xuyên qua những hành giả Tây Tạng.

Vào năm 842, Langdarma bị ám sát bởi một tu sĩ, theo một học giả, vị tu sĩ này là người đứng đầu Hội đồng Tôn giáo bị phế truất và là trụ trì trước đây của tu viện Samyay. Nội chiến đã xảy ra sau đó với việc thừa kế ngai vàng, dẫn đến sự suy vong của Đế chế Tây Tạng. Trong hai thập kỷ tiếp theo, Tây Tạng dần dần rút khỏi vị trí kiểm soát của mình ở Gansu và Đông Turkistan. Một vài nơi đã trở thành thực thể độc lập chính trị - đầu tiên là Đôn Hoàng, được biết đến như là quốc gia của Guiyijun (Kuei i-chun, 848 - 890s) được cai trị bởi người Hán bản xứ, và rồi đến Khotan (851-1006) được cai trị bởi chính người của nó, hệ thống hoàng gia không bị gián đoạn. Trong những vùng khác, người Hán bản xứ nắm quyền kiểm soát đầu tiên, nhưng không thiết lập một uy quyền mạnh mẽ, chẳng hạn như Turfan, bắt đầu từ năm 851. Tuy nhiên, đến năm 866, các cộng đồng di dân Duy Ngô Nhĩ ở trong sự kiểm soát của người Tây Tạng trước đây đã trở nên đủ mạnh mẽ để thiết lập sự cai trị của chính mình.

Phân Chia Chính Trị Khu Vực Sau Đó của Đông Turkistan và Cam Túc

Vương quốc Qocho Uighur (866 - 1209) lúc đầu bao gồm vị trí giữa Turfan và Beshbaliq. Cuối cùng, nó kéo dài đến bờ rìa phía bắc của lòng chảo Tarim Basin đến Kucha. Vùng phía đông của vành đai phía nam chạy đến những biên giới của Khotan nơi đã trở thành mảnh đất không có con người, với một vài bộ tộc Tây Tạng ít người ở phía sau. Sự thương mại xuyên qua nó giữa người Hán và Khotan và tiếp tục về hướng tây đến con đường cùng. Vùng Kashgar vẫn còn trong tay Qarluq.

[View Map Twenty-one: Central Asia, Mid-NinthCentury.]

Vương quốc Yugur vàng (866 - 1028) đã chiếm cứ tại vùng Gansu Corridor. Guiyijun giúp người nhập cư Duy Ngô Nhĩ thành lập nó thông qua sự viện trợ quân sự để trục xuất những tàn tích còn lại của sự cai trị Tây Tạng. Nhiều người Tây Tạng chạy về miền nam khu vực Kokonor nơi mà họ hầu hết có nguồn gốc từ đó và nơi cuối cùng mà vương quốc Tsongka (Tsong-kha) đã thành lập. người Yugurs vàng nhanh chóng chuyển sang các đồng minh của họ với Guiyijun, và chiếm nó trong những năm890s.

Một nhóm người khác, người Tanguts, sống trong khu vực và nhanh chóng trở thành một lực lượng chính trong sự phát triển lịch sử. Họ có liên quan đến những người Tây Tạng và lãnh thổ của họ ở phía đông Gansu nơi đã tách người Yugurs vàng từ người Hán Trung Quốc tại Trường An vào giữa thế kỷ 7, người Tanguts đã chạy trốn khỏi quê hương của họ ở khu vực Kokonor do các cuộc tấn công liên tục của trung tâm Tây Tạng và đã được đưa về nơi ẩn náu ở phía đông Gansu dưới sự bảo vệ của nhà đường. Ở đó, ở đây họ đã tiếp nhận Phật giáo lần đầu tiên. Hàng ngũ của họ đã tăng lên trong một thế kỷ sau đó bởi người tị nạn Tangut tiếp tục chạy trốn khỏi hoạt động quân sự Tây Tạng trong khu vực sau cuộc nổi loạn An Lộc Sơn.

Tất cả các khu vực Gansu và Đông Turkistan mà văn hóa Tây Tạng đã lan rộng đã thoát khỏi sự đàn áp Phật giáo của vua Langdarma. Trên thực tế, Nhiều người tị nạn Phật giáo Tây Tạng tìm cách xin tị nạn ở đây và do đó Phật giáo đã hưng thịnh tại các khu vực này khi người Duy Ngô Nhĩ Orkhon đến. Tuy nhìên, phong cách Phật giáo người Hán Trung Quốc là hình thức chủ yếu, nhưng ảnh hưởng mạnh mẽ thuộc vềTây Tạng, và tại Turfan, yếu tố bản sắc phần lớn là người Sogdian và Tocharian.

Sự Đàn Áp Phật Giáo tại Trung Quốc

Trong khi đó, Phật giáo bị đàn áp tại Trung Quốc thậm chí còn tồi tệ hơn ở Tây Tạng. Trong vòng thế kỷ sau sự đàn áp của vua Đường Huyền Tông với những cải cách để kiềm chế sức mạnh của Phật giáo, những tu viện Phật giáo Trung Quốc đã một lần nữa nhận được tình trạng miễn thuế. Họ duy trì một nguồn tài lợi của quốc gia không cân bằng…Khi Hoàng đế Võ Tông (Wu-tsung, 841 r - 847) lên ngôi, các quan chức Đạo giáo xúi dục ông ta phá sập chính sách của hoàng đế trước đối với các tu viện Phật giáo. Bị thúc đẩy bởi sự lo âu ghen tị của các quan chức qua tác động của hậu cung đối với chính sách và mối quan tâm của họ đối với nền kinh tế quốc gia, vua Võ Tông đã hành động. Năm 841, ông đã ra lệnh tất cả các tu sĩ bị nghi ngờ có Phật tử nữ và lợi dụng sự mê tín của mọi người phải  cởi áo hoàn tục và tất cả tiền bạc của thập phương cúng dường và bất động sản của những tu viện đều bị tịch thu. Trong khi làm như vậy, ông đã hoàn thành vai trò truyền thống của những Hoàng đế miền bắc Trung Quốc là bảo vệ sự thanh tịnh của giáo lý Phật giáo.

Tuy nhiên các Bộ trưởng Đạo giáo đã không hài lòng với động thái này của Hoàng đế. Họ kêu gọi loại bỏ tất cả các sự ảnh hưởng nước ngoài tại Trung Quốc và trở về giá trị và đạo đức truyền thống. Xác định không chỉ có Ma Ni giáo và Kitô Nestrorian giáo, mà Phật giáo cũng là tôn giáo nước ngoài, động thái đầu tiên của họ là chống lại hai tôn giáo trước, dù chúng đã có mặt tại Trung Quốc trên một phạm vị rất hạn chế. Năm 843, các quan chức này đã tác động hoàng đế áp đặt một lệnh cấm toàn bộ Ma Ni giáo và Kitô  Nestorian giáo trên khắp đế quốc và trục xuất tất cả các giáo sĩ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cộng đồng thương gia Sogdian, mà còn với một số ít giới quý tộc Duy Ngô Nhĩ đang lánh nạn tại Trung Quốc. Năm 845, phe Đạo giáo thuyết phục Hoàng đế tiêu diệt tất cả, một số ngôi chùa và tu viện Phật giáo bị tịch thu và đốt tan những hình tượng được làm bằng kim loại quí giá của các ngôi chùa, bắt tất cả Tăng Ni hoàn tục, cấm tất cả các Phật tử phục vụ trên đất tu viện, và chiếm đoạt tất cả tài sản thuộc sở hữu của tu viện.

Phân tích về Sự Đàn Áp

Điều đáng chú ý rằng cuộc đàn áp và ngăn cấm tôn giáo nước ngoài không bao giờ được mở rộng đối với Hồi giáo. Cộng đồng thương gia Hồi giáo đã được giới hạn với các thành phố ven biển của Đông Nam. Họ đã không thường trực trên con đường Tơ Lụa cho đến những thế kỷ về sau. Người Sogdians, Hán, và Tây Tạng đã tiến hành ngành thương mại đó, với những người Duy Ngô Nhĩ thì mong muốn đạt được một sự chia sẻ. Sự cạnh tranh đã khốc liệt và sự thực khắc nghiệt của các bộ trưởng Đạo giáo đó không chỉ nhắm đến Phật tử, nhưng cũng với các tín hữu Kitô Nestoria và Ma ni, điều này cũng chỉ ra rằng mục đích chủ yếu của họ bởi sự lo ngại kinh tế.

Tây Tạng đã lao vào một cuôc nội chiến và hiển nhiên để mất quyền kiểm soát của nó với Gansu và Đông Turkistan. Các đối thủ duy nhất còn lại dành cho khoảng trống quyền lực của người Tây Tạng để lại trên con đường Tơ Lụa là người Duy Ngô Nhĩ và Sogdians. Thực tế rằng cuộc khủng bố đã được nhắm đến duy nhất vào những tôn giáo được kiểm soát bởi người Sogdians, Hán, Tây Tạng và Duy Ngô Nhĩ, và không phải bởi người Ả Rập, Ba Tư, có thể khẳng định rằng trọng tâm chính sách của các viên quan nhà Đường là con đường Tơ Lụa và Trung Á, không phải là South Seas. Nếu cuộc đàn áp tôn giáo ở Trung Á đã không được thi hành vì những  lý do chính trị, nó phải vì mối quan tâm kinh tế, và hầu như không bao giờ đặt trên cơ sở tinh thần hoặc học thuyết.

Kết Quả

Sau cái chết của Wuzong vào năm 847, Hoàng đế mới -Tuyên Tông (r. 847 - 860), đã hủy bỏ các nhà lãnh đạo Đạo giáo và ngay sau đó đã cho phép Phật giáo phục hồi. Tuy nhiên, hầu hết các tông phái Phật giáo Trung Quốc đã không thể tồn tại sau sự khủng bố nghiêm trọng này. Chỉ có Chan (Zen Nhật Bản) và tông phái Tịnh Độ phục hồi được, vì vị trí của Tịnh Đô Tông vốn nằm trong các vùng núi xa xôi của phía tây Hán Quốc và thiếu sự phụ thuộc vào hệ thống tu viện, và sau đó nhờ tính phổ biến, dành cho tầng lớp bình dân của nó.

Khi quyền lực của triều đại nhà Đường đã suy tàn cho đến khi sự kết thúc của nó vào năm 907 và Trung Quốc tách ra trong giai đoạn Ngũ Đại (907-960), người Trung Quốc đã bị mất tất cả ảnh hưởng tác động ở Trung Á. Chiến lược của các Bộ trưởng Đạo giáo để loại bỏ sự cạnh tranh trên con đường Tơ Lụa và đạt được lợi thế kinh tế cho nhà Đường Trung Quốc đã kết thúc trong thất bại.

Tác Động của Sự Phát Triển về Việc Cải Sang Phật Giáo của người Duy Ngô Nhĩ (Uighurs)

Đây là bối cảnh chính trị và kinh tế mà sau đó người Duy Ngô Nhĩ Orkhon đã thay đổi tôn giáo từ Ma Ni giáo sang Phật giáo. Như với người Đông Thổ Nhĩ Ký đồi  từ Shaman giáo sang Phật giáo và rồi trở lại, và việc cải đạo trước đó của người Duy Ngô Nhĩ từ Shaman giáo sang Phật giáo và sau đó Ma Ni giáo, có ba yếu tố chủ yếu đã ảnh hưởng đến sự thay đổi và sự lựa chọn tôn giáo. Đầu tiên là sự cần thiết cho một lực lượng thống nhất để tập hợp những người đứng sau một triều đại mới. Thứ hai là tìm kiếm sức mạnh siêu nhiên để hỗ trợ cho sự cai trị mới, dựa trên việc đánh giá sự thành công của các tôn giáo khác nhau trong việc đối đầu với các chế độ ngoại bang khác. Thứ ba là sự ưu tiên hàng đầu về việc đạt được lợi ích kinh tế từ sự kiểm soát các con đường Tơ Lụa thương mại.

Người Duy Ngô Nhĩ Qocho và Yugurs Vàng đã bắt đầu không chỉ là triều đại mới, nhưng cũng có những cách thức mới của cuộc sống như là cư dân đô thị của những ốc đảo. Ma Ni giáo đã biểu lộ sự phá sản khi một tôn giáo nhà nước có khả năng cung cấp sức mạnh siêu nhiên để duy trì đế chế Orkhon trước đây của họ. Họ cần một tôn giáo mới xung quanh nó  để tập hợp và cung cấp cho họ với sự hỗ trợ phi thường cần thiết để tạo nên quá trình chuyển đổi thành công.

Đế chế Tây Tạng vừa sụp đổ và nhà Đường Trung Quốc cũng đã là trước sự tan rã. Người Duy Ngô Nhĩ đã chiến đấu chống lại cả hai trước đó và biết điểm mạnh và điểm yếu của họ. Từ quan điểm của người du mục, Shaman, sự thất bại của cả hai chỉ có thể duy nhất do cuộc đàn áp mà họ đối với Phật giáo trước đó. Đế chế Tây Tạng và nhà Đường Trung Quốc đã xúc phạm những vị thần linh Phật giáo và đã mất đi sự ủng hộ của họ. Sức mạnh siêu nhiên của Phật giáo đã được chứng minh rõ ràng. Một thế kỷ trước người Duy Ngô Nhĩ đã quyết định rằng những thất bại của hoàng đế Đường bởi Abbasids và cuộc nổi loạn An Lộc Sơn đều do sự yếu kém của Phật giáo (sau cuộc đàn áp của Huyền Tông) và vì vậy họ đã  trở về đức tin Ma Ni giáo. Tuy nhiên, quá trình của sự kiện đã chỉ ra rằng sự đánh giá của họ đã bị nhầm lẫn.

Hơn nữa, cả Tây Tạng và nhà Đường Trung Quốc bấy giờ đã bị cắt bỏ từ con đường Tơ Lụa và quá yếu kếm để kiểm soát sự thương mại béo bở của mình, bởi nó vẫn chủ yếu nằm trong tay của Sogdians. Nhiều người phật tử tị nạn của trung Tạng và Trung Quốc chạy trốn khỏi cuộc đàn áp ở vùng đất của chính họ, đã đổ xô đến các lãnh thổ xuyên qua phía đông của con đường Tơ Lụa đã trãi dài, cụ thể là Turfan, Guiyijun, Gansu Corridor, khu vực người Kokonor thuộc đông bắc Tây Tạng, và lãnh thổ Tangut. Đây là vì Phật giáo tiếp tục phát triển mạnh trong tất cả các khu vực này mà không có sự gây trở ngại của chính phủ. Như vậy, Phật giáo rõ ràng mạnh mẽ hơn dọc theo vùng phía đông của con đường Tơ Lụa hơn là Ma Ni giáo hoặc Kitô Nestorian giáo. Hơn nữa, cả Tây Tạng và nhà Đường Trung Quốc vừa kết thúc giai đoạn khủng bố Phật giáo, những người theo đức tin Phật giáo dọc theo con đường Tơ Lụa mà không có một sự bảo trợ của hoàng gia mạnh mẽ. Các tu viện và Phật tử đều hoan nghênh một nhà lãnh đạo tôn giáo gánh vác vai trò này.

Vì vậy, kể từ khi Phật giáo được thành lập và ổn định thật sự ở Đông Turkistan và Gansu, không chỉ với người Sogdians, nhưng cũng với các dân tộc Trung Á khác trong khu vực, và kể từ khi nhiều người Duy Ngô Nhĩ đã quen thuộc với nó, đặc biệt là những người đã sống trong các khu vực này, Phật giáo là sự lựa chọn tôn giáo hợp lý đối với người Duy Ngô Nhĩ Qocho và các hoàng tử Yugur vàng. Trở thành người ủng hộ Phật giáo sẽ đặt họ ở vị trí mạnh nhất để được chấp nhận như những lãnh chúa và người bảo vệ con đường Tơ Lụa. Vì thế, các nhà lãnh đạo của cả hai vương quốc đã dùng danh xưng “hoàng tử Bồ Tát” mà những nhà cai trị Duy Ngô Nhĩ trước đã dùng một thế kỷ rưỡi trước đó khi họ đã kiểm soát vùng Turfan xưa kia.

Với sự trợ giúp của đa ngôn ngữ Sogdians, người Duy Ngô Nhĩ đã bắt đầu dịch các kinh điển Phật giáo sang ngôn ngữ của họ, không phải từ các phiên bản Sogdian, nhưng từ các văn bản Trung Quốc và Tocharian, vay mượn các yếu tố từ các bản dịch của ngôn ngữ Old Turk trước. Người Sogdians đã không phiên dịch từ văn bản của chính họ có lẽ vì họ muốn duy trì bản sắc văn hóa độc đáo của họ và không trở thành bị mất trong một nền văn hóa Phật giáo Duy Ngô Nhĩ mà tất cả mọi người theo cùng một truyền thống Kinh điển.

Vị Trí của Hồi Giáo vào Cuối của Thời Kỳ Abbasid Trước

Vào giữa thế kỷ thứ chín khi Abbasid Caliphate bắt đầu mất sự kiểm soát trực tiếp tại Trung Á, Hồi giáo tiếp tục bị giới hạn tại đây với Sogdia. Nó đã được còn trong số các con cháu người Ả Rập và người dân địa phương đã chấp nhận đức tin ngoài quyền lực, nhưng chủ yếu là do sự hấp dẫn với văn hóa Hồi giáo. Khi đế chế Abbasids đã khởi động cuộc thánh chiến (jihads) chống lại Saurashtra và Kabul, mặc dù đối thủ của họ là Phật tử, các cuộc chiến tranh thần thánh của họ đã không nhằm mục đích tiêu diệt Phật giáo. Trong cả hai trường hợp, các nhà lãnh đạo Hồi giáo đã nhầm lẫn sự nâng đỡ của Phật giáo cho việc chống Abbasid Musalemiyya và phiến quân Manichaean Shiite. Hầu hết, các đế chế Abbasids đã hài hòa với Phật giáo và duy trì mối quan hệ thương mại và văn hóa với các quốc gia Phật giáo.

Trong những thập kỷ sau, đã xảy ra một sự thay đổi lớn khi Trung Á đặt dưới sự cai trị của các dân tộc khác nhau gốc Thổ Nhĩ Kỳ. Một số quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ chấp nhận Hồi giáo bởi vì các nhà lãnh đạo của họ đã là những thủ lĩnh quân sự nô lệ dưới đế chế Abbasids và đã giành được sự tự do của mình bằng cách chuyển đổi sang đạo Hồi. Tuy nhiên,một trong số chúng, quốc gia Qarakhanid, tự nguyện chấp nhận Hồi giáo với nhiều lý do giống người dân Thổ Nhĩ Kỳ trước đó, chẳng hạn như người Đông Thổ Nhĩ Kỳ và người Duy Ngô Nhĩ đã thay đổi tôn giáo và cải sang Phật giáo, Saman giáo, hoặc Ma Ni giáo. Trước hết đối với tư tưởng của những nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ là vấn đề sức mạnh siêu nhiên để hỗ trợ quốc gia của họ và chiến lược địa lý chính trị để đạt được quyền kiểm soát về con đường thương mại Tơ Lụa. Sự lan rộng hơn của Hồi giáo vào khu vực Trung Á và Ấn Độ và sự giao thoa của nó với Phật giáo trong hai các khu vực này sẽ trở nên dễ hiểu hơn trong bối cảnh đó.